عوارض و خطرات واریس: آنچه باید بدانید.
جدیدترین یافته‌های علمی درباره خطرات وعوارض واریس در سال۲۰۲۴
در مقاله‌ای با عنوان "تأثیرات منفی استفاده طولانی‌مدت از دستگاه‌های دیجیتال بر سلامت وریدی" که در سال ۲۰۲۴ در مجله Phlebology منتشر شده است، نشان داده شده که استفاده مداوم و طولانی‌مدت از تلفن همراه ، لب تاپ و مانند آن می‌تواند منجر به کاهش فعالیت فیزیکی و افزایش نشستن‌های طولانی‌مدت شود. این عوامل خطر ابتلا به واریس و عوارض مرتبط با آن را افزایش می‌دهند.
درمان واریس علائم بیماری شامل بر درد، سنگینی، گرفتگی عضلات را برطرف می‌کند و از بروز عوارض ناشی از واریس در آینده به‌خوبی پیشگیری می‌کند اما برخی از عوارض مثل تغییر رنگ پوست با درمان واریس برطرف نمی‌شود. درکل هر چه واریس قدیمی‌تر باشد یادگاری‌های آن بیشتر می‌شود
ورم پا بهتر می‌شود ولی به درجاتی باقی می‌ماند. زخم واریس با درمان واریس بسته می‌شود ولی جای زخم می‌ماند.
زخم خوب می‌شود ولی جای زخم می‌ماند.
تغذیه پوست نرمال می‌شود ولی زمختی و زبر شدن پوست رفع نخواهد شد.
به همین دلایل توصیه می‌شود برای درمان واریس به‌موقع اقدام کنید. با پیشرفت علم پزشکی، واریس به‌صورت سرپایی و در کمتر از یک ساعت درمان قطعی می‌شود کوتاهی در مورد این بیماری پذیرفته نیست.
خونریزی واریسی معمولاً به دنبال خارش و دست‌کاری موضعی و در مواقعی حتی خودبه‌خود اتفاق می‌افتد معمولاً از زخم بسیار کوچکی خونریزی جهنده و با فشار زیاد اتفاق می‌افتد.
در صورت مواجهه با این شرایط خونسردی خود را حفظ کنید و اقدامات ذیل را انجام دهید:
بلافاصله نشسته موضع را بررسی و محل خونریزی را پیدا کنید.
با انگشت روی محل خونریزی حدود ۱۵-۲۰ دقیقه فشار دهید حتی ممکن است لازم باشد زمان طولانی‌تری محل خونریزی را فشار دهید.
بعد از بند آمدن خونریزی بانداژ نسبتاً سفت روی محل خونریزی بسته شود. می‌توانید برای بانداژ از گاز و باند و یا پارچه تمیز استفاده کنید.
۱-۲ ساعت استراحت کنید.
سپس به مرکز درمانی مراجعه نمایید.
بیمار مبتلا به واریس طنابی باید در موقع سرپا ماندن و کار روزانه، جوراب واریس کلاس ۲ بپوشد. فشار این جوراب‌ها بین ۲۰-۳۰ میلیمتر جیوه است. عمر جوراب واریس 6 ماه است و پس از این مدت بایستی تعویض شود. استفاده مداوم از جوراب از بروز مشکلات متعاقب واریس پیشگیری می‌کند. به زبان ساده جوراب از پیشرفت بیماری تا حد زیادی جلوگیری می‌کند ولی آن را درمان نمی‌کند.
پوشیدن گن و لباس تنگ و نیز استفاده از کفش پاشنه بلند اثر بدی بر وضعیت واریس پاها دارند. در صورت نیاز توصیه می‌شود زمان استفاده از این لباس‌ها و کفش‌ها کوتاه شود.
عوامل ایجاد واریس پا
خطرات و عوارض واریس پا یکی از مشکلات شایع در میان بزرگسالان است. این بیماری باعث متورم و پیچ‌خورده شدن رگ‌ها شده و اغلب در پاها دیده می‌شود.
اگرچه واریس یک بیماری جدی محسوب نمی‌شود، اما می‌تواند دردناک و آزاردهنده باشد و در صورت بی‌توجهی، مشکلات بیشتری ایجاد کند.
آمارها نشان می‌دهد که از هر ۱۰ بزرگسال، ۳ نفر دچار واریس می‌شوند و این مشکل در زنان شایع‌تر، اما در مردان شدیدتر است.
علت اصلی واریس، ضعف یا آسیب‌دیدگی دریچه‌های ریز داخل رگ‌هاست که می‌تواند به دلایلی مانند افزایش سن، ژنتیک یا بیماریهای زمینه‌ای رخ دهد. در این حالت، خون به‌درستی در رگ‌ها جریان نمی‌یابد و تجمع آن باعث تورم و تغییر رنگ وریدها می‌شود. این مشکل می‌تواند فعالیت‌های روزمره مانند راه‌رفتن یا ایستادن را دردناک کند.
برخی از عوامل خطر شامل اضافه‌وزن، کم‌تحرکی، سن بالای ۴۵ سال، سابقه خانوادگی، فشارخون بالا و ایستادن یا نشستن طولانی‌مدت هستند که احتمال ابتلا به واریس را افزایش می‌دهند.
علائم رگ‌های واریسی
همچنان که علائم رگ‌های واریسی ممکن است به‌آرامی بروز کنند، عوارض دردناک و ناراحت‌کننده نیز مانند موارد زیر ایجاد می‌شوند؛
- پای سنگین
- سوزش
- گرفتگی عضلات
- تورم، خارش
- تغییر رنگ پوست
- احساس درد پس از نشستن یا ایستادن طولانی‌مدت
بنابراین می‌بایست به مواردی مانند:
- افزایش تورم پاها
- احساس درد در ناحیه پاها
- قهوه‌ای رنگ شدن پوست پا یا گرم‌شدن آن
کنترل جریان خون جهت کنترل رگ‌های واریسی و بالابردن پاها پس از پیاده‌روی یا ایستادن طولانی‌مدت توجه داشت.
در ادامه می‌توانید خطرات و عوارض واریس را در قالب ویدئو مشاهده نمایید.
اگر واریس درمان نشود، علائمی به‌مرور زمان ایجاد می‌شود که می‌تواند زندگی روزمره را تحت تأثیر قرار دهد:
• درد شدید در پاها که انجام فعالیت‌های روزانه را دشوار می‌کند.
• احساس خستگی و سنگینی پاها که حرکت را مشکل می‌سازد.
• بی‌قراری پا هنگام خواب که باعث اختلال در خواب می‌شود و فرد ممکن است به داروهای خواب‌آور نیاز پیدا کند.
• گرفتگی عضلات پا که معمولاً با درد شدید در ساق پا همراه است و فرد را از خواب بیدار می‌کند.
• خارش و التهاب پوست پا که ممکن است به آسیب دیدن آن منجر شود.
خطرات رگ‌های واریسی
واریس می‌تواند زندگی مبتلایان را تحت تأثیر قرار دهد، اما همه بیماران دچار عوارض جدی نمی‌شوند. معمولاً این مشکلات در افرادی دیده می‌شود که سال‌ها با واریس زندگی کرده‌اند اما برای درمان اقدامی نکرده‌اند.
با پیشرفت بیماری، سه دسته مشکل بروز می‌کند:
• تشدید علائم مانند افزایش پا درد و سنگینی، تا جایی که انجام کارهای روزمره دشوار می‌شود.
• بروز عوارض پوستی از جمله تیرگی پوست پا، لکه‌های قهوه‌ای در قوزک و ساق پا، خارش و قرمزی.
• افزایش خطرات جدی‌تر مانند لخته شدن خون، به‌ویژه پس از سفرهای طولانی یا بی‌تحرکی.
هرچه واریس بیشتر بدون درمان باقی بماند، احتمال بروز این مشکلات افزایش می‌یابد.
عوارض واریس پا
علاوه بر مشکلات ظاهری، واریس می‌تواند عوارضی ایجاد کند که معمولاً چندین سال پس از تشخیص اولیه ظاهر می‌شوند. این عوارض از خفیف تا شدید متغیرند و نمی‌توان پیش‌بینی کرد که چه کسی به کدام عارضه دچار خواهد شد.
در موارد شدید، واریس به دلیل کاهش گردش خون در اندام‌ها، می‌تواند منجر به مشکلات خطرناکی شود. برخی از این عوارض، مانند آمبولی ریه ناشی از لخته شدن خون در وریدهای عمقی (DVT)، حتی ممکن است کشنده باشند. تحقیقات نشان می‌دهند که ۴ درصد لخته‌های سطحی می‌توانند به آمبولی ریه منجر شوند.
به همین دلیل، آگاهی از این عوارض ضروری است تا بتوان اقدامات درمانی لازم را انجام داد. در ادامه به مهم‌ترین عوارض واریس که نیاز به پیگیری فوری دارند اشاره می‌کنیم:
اگزمای پوستی
اگزمای وریدی اغلب با مشکلات پوستی دیگر اشتباه گرفته می‌شود، به‌ویژه در افرادی که واریس نهفته دارند. این عارضه باعث قرمزی، پوسته‌پوسته شدن و در برخی موارد، ایجاد تاول می‌شود. علت اصلی آن تجمع خون و مایعات زیر پوست است که می‌تواند منجر به خارش شدید و تغییر بافت پوست شود. این وضعیت همچنین خطر عفونت‌های پوستی را افزایش می‌دهد و بیشتر در افراد مسن، چاق و کم‌تحرک دیده می‌شود.
تورم مچ پا (edema)
در مراحل اولیه واریس، تورم پاها معمولاً موقتی است و با استراحت شبانه برطرف می‌شود. اما اگر بیماری پیشرفت کند، آسیب به سیستم لنفاوی باعث ایجاد تورم دائمی می‌شود که می‌تواند تا زانو گسترش یابد و دیگر با استراحت بهبود پیدا نکند.
زخم واریسی (varicose ulcer)
زخم‌های واریسی در اثر افزایش فشار وریدی در ناحیه پایین پا ایجاد می‌شوند. این زخم‌ها اغلب در نزدیکی مچ پا ظاهر شده و بهبود آن‌ها مدت زیادی طول می‌کشد. معمولاً قبل از تشکیل زخم، تغییر رنگ پوست به قهوه‌ای مشاهده می‌شود. زخم واریسی، اگرچه نادر است، اما هزینه‌های درمانی بالایی دارد و کیفیت زندگی بیمار را تحت تأثیر قرار می‌دهد.
لخته شدن خون (فلبیت)
گاهی اوقات، رگ‌های واریسی دچار التهاب و لخته خون می‌شوند که می‌تواند به مشکلات جدی‌تری مانند ترومبوفلبیت عمقی (DVT) و آمبولی ریه منجر شود. در برخی موارد، برای جلوگیری از پیشرفت لخته، نیاز به مصرف داروهای ضدانعقاد است.
خونریزی
در برخی افراد، رگ‌های نزدیک به سطح پوست ممکن است بر اثر ضربه دچار خونریزی شدید شوند. این خونریزی معمولاً با فشار مستقیم روی زخم و بالا نگه‌داشتن پاها کنترل می‌شود، اما اگر متوقف نشود، باید فوراً به اورژانس مراجعه کرد.
نارسایی وریدی مزمن
اگر جریان خون در طولانی‌مدت مختل شود، می‌تواند بر انتقال اکسیژن و مواد مغذی تأثیر گذاشته و باعث مشکلاتی مانند تغییر رنگ پوست، ورم پا و زخم‌های مزمن شود.
لیپودرماتوسکلروز
یکی از عوارض واریس پیشرفته است که باعث سفت شدن و تغییر رنگ پوست به قهوه‌ای می‌شود. این وضعیت اغلب غیرقابل‌برگشت است و معمولاً در ساق پا دیده می‌شود.
ترشح مایعات از پوست
افزایش فشار در رگ‌ها باعث خروج مایعات از رگ‌ها به بافت‌های اطراف می‌شود که به‌صورت تورم مشاهده می‌شود. در موارد شدید، این مایعات می‌توانند از طریق پوست خارج شوند.
عفونت پوستی (سلولیت)
در بیماران مبتلا به واریس شدید، دفاع طبیعی پوست در برابر باکتری‌ها کاهش می‌یابد و زمینه را برای عفونت‌هایی مانند سلولیت فراهم می‌کند.
تغییر رنگ پوست
این تغییر معمولاً در ناحیه مچ پا رخ می‌دهد. به دلیل نشت گلبول‌های قرمز از رگ‌های آسیب‌دیده، هموگلوبین تجزیه شده و باعث رسوب رنگدانه‌های قهوه‌ای (هایپرپیگمنتیشن) در پوست می‌شود.
دیگر عوارض واریس
• ناتوانی در راه رفتن یا ایستادن طولانی‌مدت
• درماتیت که می‌تواند مشکلات پوستی را تشدید کند
• افزایش خطر ابتلا به سرطان یا سارکوم در زخم‌های مزمن وریدی
• نکروز چربی حاد در مچ پا، به‌ویژه در افراد دارای اضافه‌وزن و تورم شدید
این عوارض نشان می‌دهند که واریس فقط یک مشکل زیبایی نیست، بلکه در صورت عدم درمان، می‌تواند به مشکلات جدی‌تری منجر شود.
عوارض واریس پا در جوانی
اگرچه وقتی درباره مسائل وریدی صحبت می‌کنیم اغلب به افراد مسن فکر می‌شود، اما رگ‌های واریسی می‌توانند از نوجوانی آغاز شوند.
در جوانان علائم معمولاً خفیف است؛ زیرا فعالیت‌های ورزشی و سبک زندگی فعال به بهبود جریان خون کمک می‌کند. با این حال، جوانان اغلب به بیماری توجه کافی نمی‌کنند و درمان را به تأخیر می‌اندازند. این بی‌توجهی باعث می‌شود که واریس از حالت خفیف به مزمن تبدیل شده و علائم آن به مرور زمان تشدید یابد، که در نهایت ناراحتی‌ها و عوارض آن افزایش پیدا می‌کند.
چرا نوجوانان دچار عوارض واریس می‌شوند؟
یکی از مهم‌ترین عوامل تأثیرگذار بر سلامت رگ‌ها، ژنتیک است؛ بنابراین اگر نوجوانی به لحاظ ژنتیکی مستعد ضعف رگ‌ها باشد، احتمال ابتلا به واریس افزایش می‌یابد. همچنین، چاقی و کم‌تحرکی در بین جوانان رایج است؛ امروزه نوجوانان زمان بیشتری را با تلفن همراه سپری می‌کنند و فعالیت بدنی کمتری دارند. این شرایط فشار زیادی بر رگ‌ها وارد کرده و می‌تواند باعث آسیب شود.
علاوه بر این، فعالیت‌های ورزشی شدید نیز ممکن است خطر واریس را افزایش دهد؛ زیرا ضربه به رگ‌ها می‌تواند منجر به نارسایی وریدی شود. به عنوان مثال، افرادی که در ورزش‌هایی مانند والیبال (با ایستادن طولانی‌مدت و استفاده از زانوبند)، ژیمناستیک (به علت ایستادن مداوم و فشار بر مفاصل) و دویدن (که نیاز به پمپاژ سریع خون دارد) فعالیت می‌کنند، بیشتر در معرض این مشکل قرار می‌گیرند.
بنابراین، بدون توجه به سن، اگر احساس سنگینی، خستگی یا درد در پاها دارید یا رگ‌های واریسی را مشاهده می‌کنید، زمان شروع درمان فرا رسیده است. نباید به دلیل خجالت، علائم واریس را نادیده بگیرید.
عوارض واریس در دوران بارداری
وران بارداری موجب بروز و تشدید واریس می‌شود. تغییرات هورمونی، افزایش حجم خون و فشرده شدن وریدهای شکم و لگن به دلیل بزرگ‌شدن رحم، فشار بیشتری بر رگ‌های خونی، به‌ویژه رگ‌های پا که در برابر نیروی جاذبه فعالیت می‌کنند، وارد می‌کند. اکثر رگ‌های واریسی مربوط به بارداری پس از زایمان بهبود می‌یابند؛ اما با هر حاملگی متوالی، وضعیت بدتر می‌شود. همچنین، اگر قبل از بارداری واریس طنابی وجود داشته باشد، خطر لخته شدن خون در حین بارداری افزایش می‌یابد.
سه توصیه مهم در مورد عوارض و خطرات واریس در بارداری
همه خانم‌ها در دوران بارداری باید از جوراب واریس استفاده کنند تا شدت علائم و خطرات واریس پا کاهش یابد.
در صورت بروز واریس طنابی، قبل از بارداری لازم است برای درمان به پزشک مراجعه شود.
از آنجا که بارداری فرد را مستعد بروز و تشدید واریس می‌کند، درمان این مشکل تا شش ماه پس از زایمان صبر شود .
پیشگیری از عوارض واریس
اقدامات مفیدی که می‌توانید برای جلوگیری از خطرات واریس پا انجام دهید، شامل موارد زیر است:
- منظم ورزش کنید.
- از وزن خود مراقبت کنید.
- رژیم غذایی با فیبر بالا و نمک کم را پیش بگیرید.
- از پوشیدن کفش‌های پاشنه بلند پرهیز نمایید.
- زمان طولانی در وضعیت نشستن یا ایستادن ثابت نباشید.
- از جوراب‌های پیشگیری واریس استفاده کنید.
- واریس طنابی را به‌موقع درمان کنید.
