خطر لخته خون در پا (ترومبوز وریدی) پس از زایمان
با به‌دنیاآمدن نوزاد، شادی وصف‌ناپذیری در خانواده شکل می‌گیرد امیدی تازه در کنار این شادی مشکلاتی هم می‌تواند برای مادر به وجود بیاید. ترومبوز وریدی یا همان لخته خون در پا بعد از زایمان یکی از این مشکلات است.
یکی از مسائلی که کمتر به آن پرداخته شده و شاید بتوان گفت با وجود اهمیت آن مورد بی‌توجهی قرار گرفته است عارضه ایجاد لخته خون در پا در دوره پس از بارداری است.
به‌رغم اینکه بارداری یک فرایند طبیعی و کاملاً پیش‌بینی‌شده به لحاظ فیزیکی برای زنان است اما احتمال بروز برخی عوارض ناخواسته همچون لخته خون در پا در دوران بارداری و پس از زایمان برای مادران وجود دارد با برخی اقدامات می‌توان از این عوارض به‌خوبی پیشگیری نمود و بارداری شیرین بدون هیچ عارضه‌ای را تجربه کرد.
لخته خون در پا بعد از سزارین و زایمان طبیعی
ترومبوز وریدهای عمقی به معنی ایجاد توده‌ای از سلول‌های خونی به صورت لخته در رگ‌های عمقی است. لخته خون معمولا در پاها ،لگن و دست‌ها ایجاد می‌شود. در دوران بارداری به دلیل تغییرات طبیعی احتمال ایجاد لخته خون در رگ‌های عمقی بیشتر می‌شود.
بدن برای جلوگیری از خونریزی لخته خون درست می‌کند اما گاهی این لخته خون باعث ایجاد انسداد و گرفتگی در رگ‌های عمقی می‌شود که می‌تواند سلامت مادر و جنین را به خطر بیاندازد. یکی از مهم‌ترین عوارضی که لخته خون ایجاد می‌کند آمبولی ریه است که عارضه‌ای بسیار جدی و تهدید کننده حیات است.
دیگر عوارض ایجاد لخته خون در پا
۱- ایجاد لخته خون در جفت و انسداد جریان خون به سمت جنین
۲- کاهش رشد جنین در رحم
۳-افزایش خطر سقط
۴-زایمان زودرس
۵-افزایش خطر سکته مغزی و حمله قلبی
خوشبختانه امروز راه پیشگیری ،تشخیص و درمان قطعی برای هر دو عارضه لخته خون در پا و آمبولی ریوی وجود دارد. فقط لازم است با شناخت علایم و مراجعه به‌موقع از شدت عوارض بکاهید و هر چه زودتر تحت‌نظر دکتر واریس پا پروسه درمان را شروع نمایید.
بیش از 80 در صد از موارد ترومبوز وریدی در بارداری در پای چپ رخ می‌دهد و تقریباً از هر 1000 مورد بارداری یک مورد با این عارضه مواجه می‌شوند. خوشبختانه همانطور که می‌بینید میزان بروز این عارضه بالا نیست اما آنچه باعث می‌شود که این عارضه بیشتر به چشم بیاید و به‌عنوان یک مسئله جدی مورد بررسی قرار گیرد عوارض آن و نیز میزان بروز 5 تا 10 برابری این عارضه در زنان باردار در مقایسه با زنان غیر باردار هم‌سنشان است .
برخلاف تصور مردم که خطر بروز لخته در بارداری بالاست و با زایمان پایان می‌یابد. بیشترین احتمال بروز ترومبوز وریدی را مادران در فاصله زمانی 6 هفته اول پس از زایمان تجربه می‌کنند که احتمال بروز ترومبوز وریدی تا 20 برابر زنان غیر باردار افزایش می‌یابد. با سپری شدن 8 هفته از زایمان خطر بروز لخته کاهش‌یافته و به سطح متداول در بین زنان برمی‌گردد.
آمبولی ریه عارضه خطرناک لخته خون
همانطور که قبل‌تر گفتیم یکی از عوارض و خطرات مهم لخته خون در رگ‌های عمقی آمبولی ریه است و شش تا هشت هفته بعد از زایمان خطر آن افزایش می‌یابد آمبولی ریه به حالتی گفته می‌شود که در آن لخته خون به سمت ریه‌ها حرکت می‌کند و باعث ایجاد انسداد در جریان خون به سمت ریه‌ها می‌شود.
علت آمبولی ریه پس از زایمان
ایجاد این عارضه می‌تواند:
- خونریزی حین زایمان یا حین سزارین
- چاقی و کم تحرکی
- زمینه ارثی
- بارداری چند قلویی و …. باشد.
علایم آمبولی ریه
- تب
- تنگی نفس
- درد قفسه سینه
- گرم شدن و ورم یک پا همراه با درد
- سرفه همراه با خلط خونی
چرا احتمال بروز لخته خون در پا در بارداری و پس از زایمان تا این اندازه افزایش می‌یابد؟
این افزایش احتمال بروز لخته در واقع به‌عنوان پیامدی از تغییرات فیزیولوژیک طبیعی در بارداری است. بدن مادر به طرز هوشمندانه‌ای برای کاهش احتمال بروز خونریزی گسترده در زمان زایمان برنامه‌ریزی می‌کند و شروع به بالابردن سطح پروتئین‌های انعقادی در خون و کاهش سطح عوامل ضد انعقادی در خون می‌نماید.
نتیجه این تغییرات افزایش احتمال بروز لخته خون در پا است. از دیگر تغییرات فیزیولوژیک که به این مسئله دامن می‌زند و آن را تشدید می‌کند بزرگ‌شدن رحم است که با واردکردن فشار به وریدها می‌تواند در برگشت خون به سمت قلب اختلال ایجاد کند و حرکت خون را با کندی مواجه سازد.
کدام مادران بیشتر در معرض بروز ترومبوز وریدی هستند؟
- مادران با سن بالاتر از 35 سال
- زنان باردار با سابقه خانوادگی بروز ترومبوز وریدی در اقوام درجه یک (پدر – مادر – خواهر – برادر)
- مادران با وزن بالاتر از حد طبیعی
- زنان باردار که در طی دوران بارداری در وضعیت استراحت مطلق به سر می‌برند.
- زنان باتجربه پرفشاری خون در بارداری
- زایمان به روش سزارین
- مادران با واریس شدید در پا
هرچند همانطور که اشاره شد عوامل مستعدکننده متعددی می‌توانند منجر به این عارضه شوند ولی بیشترین موارد بروز در زنان باسابقه واریس پیش از بارداری دیده می‌شود به بیان ساده‌تر بروز ترومبوز وریدی یکی از عوارض واریس درمان نشده و بی‌توجهی به واریس طنابی شکل در زنان است.
یک توصیه
اگر قصد مادر شدن دارید از قبل برای آن برنامه‌ریزی کنید همانطور که خود را مجاب می‌کنید که قبل بارداری به پزشک متخصص زنان مراجعه کنید و از همه نظر چک شوید. به شما توصیه می‌کنیم از نظر وزن بارداری‌تان را با وزن ایده‌آل و متناسب شروع کنید تا از بسیاری از خطرات خودتان را دور کنید.
بعلاوه اگر روی پاهایتان رگ‌های واضح و برآمده (رگ‌های واریسی) می‌بینید به شما توصیه می‌کنیم با پزشک متخصص در مورد این رگ‌ها مشورت کنید بهتر است قبل از اقدام به بارداری از شر این رگ‌های مزاحم (واریس) خلاص شوید تا با خیال آسوده بتوانید بارداری شیرین را پیش رویتان تجسم کنید. ترومبوز وریدی در واقع یکی از عوارض واریس است و می‌توان با درمان واریس پا از ایجاد لخته خون در پا و مشکلات متعاقب آن به‌خوبی پیشگیری کرد.
درمان آمبولی ریه بعد از زایمان
اگر هر یک از علایم آمبولی ریه را داشتید سریعاً به پزشک خود مراجعه کنید. از طریق سونوگرافی و سی تی اسکن
ریه، آمبولی و ترومبوز وریدهای عمقی تشخیص داده می‌شود و در صورت نیاز برای درمان آمبولی داروهای ضد انعقاد و اقدامات لازم برای شما تجویز می‌شود.
پیشگیری از لخته خون و امبولی در بارداری
۱- کنترل وزن گیری در بارداری
۲- فعالیت روزانه منظم و متناسب با شرایط بارداری
۳- پوشیدن جوراب واریس مخصوص بارداری با تجویز پزشک
۴- گاهی در صورت صلاحدید پزشک برای شما داروهای ضد انعقاد مثل هپارین تجویز می‌شود.
چگونه از تشکیل لخته خون در بارداری پیشگیری کنیم؟
پیشنهاد می‌کنیم ویدیو زیر را همراه با زیر نویس جهت آگاهی از راه‌های ساده برای کاهش خطر لخته خون در بارداری را مشاهده کنید.
