علت تورم پا | برای ورم پا به چه پزشکی مراجعه کنیم؟
ورم معمولا ناشی از تجمع آب میان بافتی است و بیشتر در مچ، ساق و ران‌ها ایجاد میشود؛ که ممکن است در سایر نقاط بدن هم دیده شود. پس از مسافرت طولانی و یا در انتهای یک روز کاری مچ پاها ورم میکند و با کمی استراحت و بالا گذاشتن آنها در سطحی بالاتر از بدن بر طرف میشود.
اکثر اوقات با تغییر مناسب life style وضعیت ورم بهبود می‌باید؛ ولی در مواردی بیماری زمینهای وجود دارد که نیاز به تشخیص به‌موقع و درمان مناسب دارد. ورم پاها می‌تواند نشانه‌ای از بیماریهای مهمی مانند مشکلات قلبی، کلیوی و کبدی باشد.
- چه موقع باید نگران باد کردن پا باشیم؟
- چه تغییراتی در شیوه‌ی زندگی می‌تواند باعث کاهش ورم شوند؟
ورم تخم‌مرغی یا غده‌ای شکل اغلب در قسمت بیرونی قوزک پا ایجاد میشود و پوشیدن کفش و تحمل جوراب را با مشکل روبرو میکند. شایع‌ترین علت ایجاد این ورم اطراف قوزک بالارفتن فشارخون وریدی در پاهاست. زندگی بی‌تحرک، بالارفتن وزن خصوصاً در خانم‌ها پس از ۴۰ سالگی باعث ایجاد این شکل از ورم است. البته بهتر است احتمال بیماریهای مهم قلبی، کلیوی و کبدی به‌دقت بررسی شود.
ورم مزمن در هر دوپا و فقط در ناحیه قوزک معمولاً اهمیت زیادی ندارد و در افراد مسن و کم‌تحرک این شکل ورم متداول‌تر است.
اگر ورم همراه با درد باشد در این صورت نیاز به مراجعه به پزشک هست.
در ورم شدید پزشک معمولاً بررسی‌های بیشتری را انجام می‌دهد تا علت ورم مشخص شود. اکوکاردیوگرافی قلب، آزمایش کبد، کلیه، پروتئین‌های سرمی، بررسی کم‌کاری تیروئید و سونوگرافی کالر داپلر وریدی از پاها از جمله تست‌های تشخیصی هستند که به صلاحدید دکتر انجام می‌شوند.
درصورتی‌که ورم فقط در یک پا باشد، از اهمیت بیشتری برخوردار است و می‌تواند نشانه‌ای از لخته حاد ورید عمقی پا یا DVT حاد باشد. البته علل دیگر مثل بیماری لنف ادم، توده‌های داخل لگنی یا شکمی هم می‌تواند از علل این نوع ورم باشد.
ورم معمولاً به پا محدود میشود ولی اگر در دست‌ها هم ورم دیده شود نیاز به بررسی تخصصی توسط پزشک هست. در این موارد احتمال بیماری کلیوی (سندرم نفروتیک)،اختلال شدید پروتئین‌های بدن و موارد شدید بیماری قلبی (نارسائی قلبی) وجود دارد.
تورم در اطراف پشم و پلک‌ها می‌تواند کاملاً طبیعی باشد و البته ممکن است بعضی از بیماری‌ها مثل نارسائی کلیوی و کم‌کاری تیروئید هم مطرح باشد.
فشارخون به خودی خود باعث ورم نمی‌شود ولی در موارد مزمن که فشارخون باعث صدمه به کلیه یا قلب میشود ممکن است به‌خاطر اختلال عملکرد کلیه یا قلب ورم پا ایجاد شود.
ورم پای مبتلایان به فشارخون بالا ممکن است به داروی مصرفی آنها مربوط باشد. مهمترین داروی فشارخون که باعث تورم اطراف قوزک پا میشود آمیلودیپین است. البته تغییر در دارو و یا قطع دارو حتماً باید با نظر پزشک باشد.
ورم پا نشانه‌ی چیست؟
ورم پا یا همان ادم یا خیز، در اثر جمع‌شدن مایع در بدن ایجاد میشود. این عارضه ممکن است کاملاً طبیعی باشد؛ مانند تورم مچ هر دو پا بعد از ایستادن طولانی‌مدت. خبر خوب اینکه این تورم با استراحت برطرف میشود. گاهی بادکردن پاها نشان‌ی بیماری‌هایی مانند نارسایی احتقانی قلب است.
علت ورم پا
عللی که باعث بروز تورم در پاها و مچ پا میشود عبارت است از:
۱. ایستادن یا نشستن طولانی‌مدت در سفر با اتومبیل یا هواپیما
۲. چاقی
همه می‌دانند که چاقی باعث بروز مشکلاتی و ازجمله سبب ایجاد اِدِم در بدن میشود. چون افراد با وزن بیش از حد، تحرک کافی ندارند، بی‌تحرکی، خود عاملی برای تشدید ورم میشود.
۳. بارداری
بزرگ‌شدن رحم و فشار بر وریدها، در مسیر برگشت خون به قلب و افزایش حجم آب بدن نیز ورم پا و مچ پا را در زنان باردار ایجاد میکند.
۴. مصرف بیش از حد نمک
تقریباً در همۀ در خوراکی‌ها، به‌صورت نامحسوس، نمک وجود دارد؛ انواع رب‌ها، کنسروها، ترشیجات و نان‌ها منابعی از نمک هستند که شاید کمتر کسی به پرنمکی آنها توجه کند.
۵. عوارض جانبی برخی داروها
برخی داروهای فشار خون و قرص‌های ضد درد باعث می‌شوند پای بیمار، به‌خصوص در ناحیۀ قوزک، باد کند. بروفن و ناپروکسن ازجمله داروهای ضد درد هستند که ممکن است باعث تورم شوند.
اغلب داروهای ورم‌آور، ورم خفیف تا متوسط ایجاد می‌کنند. اغلب این ورم‌ها، به‌سبب جمع‌شدن نمک است و با قطع دارو، خیز یا ادم برطرف میشود. در فهرست زیر، نام بعضی از این داروها آمده است:
ـ پردنیزولون: مؤثر در درمان آلرژی و بیماریهای ریوی مزمن
ـ آملودیپین: یکی از داروهای کنترل فشار خون
ـ قرص‌های ضدبارداری استروژنی
ـ گاباپنتین: داروی بیماری اعصاب محیطی (نوروپاتی)، مفید برای بیماران با دیابت پیشرفته
علت اِدِم در بیماران قلبی
نارسایی قلبی و بعضی اختلالات دریچه‌ای، مانند تنگی دریچۀ شریان ریوی و نارسایی دریچۀ سه‌لتی، از علل مهم این مشکل هستند.
علت ورم دست و پا بر اثر نارسایی کلیوی
در نارسایی کلیوی، آب و نمک به‌راحتی از بدن دفع نشده و در بدن جمع میشود. به همین دلیل پاها، دست‌ها، اطراف چشم و صورت تورم و پف پیدا میکند.
دلیل ورم پا و شکم در بیماران کبدی
اختلال سوخت‌وساز پروتئین در سیروز کبدی، باعث نشت مایعات بدن و تجمع آنها میشود. معمولاً آب در پاها و شکم جمع میشود و ممکن است بیمار به یرقان و زردی هم دچار شود.
ورم به دلیل کم‌کاری تیروئید
در بیماری کم‌کاری تیروئید، ورم در قسمت‌های مختلف بدن، مثلاً در پاها، ظاهر میشود. خشکی پوست، ریزش موها و یبوست نیز از دیگر علائم این بیماری است.
ورم یک پا یا هر دو پا بر اثر لخته‌شدن خون
لخته‌شدن خون در رگهای اصلی (DVT) یا تشکیل لخته در عروق سطحی (ترومبوفلبیت) یا هرگونه انسداد در مسیر عروق، باعث بروز ورم میشود.
تورم بر اثر آلرژی یا گزش حشرات
تورم به دلیل عفونت
بیماری لنفاوی (لنف اِدِم)
رسیدن هرگونه آسیب به رگهای لنفاوی، باعث تجمع مایع لنف میشود و ورم ایجاد میکند. آسیب‌هایی مانند جراحی یا عفونت یا تومور، عملکرد سیستم لنفاوی را در برداشت مایعات اضافی بین‌بافتی مختل میکند. به تورم ایجادشده در این وضعیت، «لنف ادم» می‌گویند.
علت ورم پا در بیماران دیابتی
ادم پا در دیابتی‌ها ممکن است ناشی از مصرف داروی متفورمین باشد. بیماران دیابتی به‌علت اختلال در گردش خون و مشکلات کلیوی ناشی از قند خون بالا، ممکن است به تورم پاها دچار شوند.
علت ورم دست و پا در بیماران ریوی
در بیماریهای ریوی پیشرفته، همچون برونشیت مزمن و آمفیزم، ورم اندام‌ها در بیمار رخ می‌دهد. در نمونه‌های شدید بیماری ریوی، به‌علت فشار مداومی که به سمت راست قلب وارد میشود، برگشت خون سیاهرگی با مشکل مواجه شده و ورم پا و دست بروز میکند.
قرص برای درمان ورم پا
قرص و روش درمان ورم پا در سنین مختلف با هم فرق میکند. در واقع این علت ایجاد ورم است که مشخص میکند روش درمان چه باشد.
برای نمونه در سنین بالای ۵۰ سال معمولاً ورم به‌خاطر مشکلات گردش خون بروز میکند. برای افراد در سنین پایین‌تر معمولاً بارداری، نارسایی قلبی، کبدی، کلیوی یا تروما باعث بروز ورم میشود.
یکی از قرص‌هایی که پزشکان برای درمان ورم پا تجویز می‌کنند داروی دیورتیک (مدر) است. در کنار این داروها از داروی ضدانعقاد نیز طبق صلاحدید پزشک استفاده میشود.
برای کاهش ورم پا ممکن است قرص‌های ضدالتهابی غیراستروئیدی توسط پزشک تجویز شود. همه این داروها کمک کننده هستند؛ ولی اگر فردی دچار ورم است و چند روز این ورم تداوم داشت بایستی علت یابی شود و با آزمایش‌های تکمیلی و معاینات دقیق دلیل بروز ورم را پزشک بررسی کند.
رژیم غذایی و ورم پا
مواد خوراکی سرشار از نمک و سدیم، کمبود ویتامین‌های ب۱ و ب۶ و ب۵ در رژیم غذایی وسوء‌تغذیۀ ناشی از کمبود پروتئین هم ممکن است به ورم پا منجر شود.
لختۀ خون در رگهای عمقیDVT
باد کردن پاها به صورت ناگهانی، قرمزی پوست و درد در ساق پا می‌تواند نشانه‌ای از بروز لخته باشد. هرگونه انسداد در مسیر عروق اعم از لخته خون در رگهای عمقی و لخته در عروق سطحی ترومبوفلبیت می‌تواند باعث بروز ورم شود.
البته تورم پا در بیمارانی که سابقا دچار دی وی تی شده‌اند هم دیده میشود و از عوارض دراز مدت بیماری بحساب می‌آید. بیماری DVT (لخته شدن خون در وریدهای عمقی) و آمبولی ریه از مهمترین مشکلات عروقی و از علل شایع مرگ و میر محسوب میشود.
آیا ورم پا بعد از درمان لخته خون در DVT برطرف میشود؟
DVT باعث ایجاد تغییرات و تخریب جدار ورید و دریچه های لانه کبوتری میشود که حتی پس از برطرف شدن لخته ممکن است، وسعت ضایعه درون رگی در حدی باشد که برگشت خون به سمت قلب را دچار اختلال کند و تورم پا باقی بماند. توصیه میشود چند بار در روز مبتلایان به ورم بعد از لخته چند بار در روز دراز بکشند. و زیر پا بالش بگذارند و برای مدت ۱۵ دقیقه در این حالت بمانند تا خون به سمت قلب برگردد و پاها سبک شود.
ورم پا در سالمندان
بی‌تحرکی، شایع‌ترین علت ورم پا در سالمندان است.
در دوران سالمندی، سیستم گردش خون کارایی قبلی خود را ندارد. افزون بر روند پیری طبیعی، سالمندی اغلب با مشکلاتی مانند اختلال در کلیه‌ها یا مشکلات قلبی و کبدی همراه میشود که به متورم‌‌شدن پاها دامن می‌زند.
برای ورم پا به چه دکتری مراجعه کنیم؟
بهترین دکتر برای معاینۀ ورم پا، پزشک خانوادگی است که باید آزمایش‌های لازم را برای بررسی عامل تورم در پا تجویز کند. سپس در صورت نیاز، بیمار را به متخصص ورم پا، یعنی پزشک متخصص داخلی یا پزشک متخصص قلب معرفی کند.
ورم پا بیماری مزمنی است که به‌تدریج ایجاد میشود و لازم است در اولین فرصت دربارۀ آن با پزشک مشورت شود. در مواقع زیر لازم است فرد بیمار به‌صورت فوری و اورژانسی به نزدیک‌ترین مرکز درمانی مراجعه کند:
- ورم ناگهانی و حاد در پا
- ورم پا همراه با درد
- ورم پا همراه یکی از علائم خطر آمبولی ریه
درمان قطعی ورم پا
درمان ورم پا یعنی تشخیص صحیح علت ورم و سپس درمان علت‌محور آن. درمانی که صرفاً برای برطرف‌کردن ورم تجویز شود، ممکن است در کوتاه‌مدت، از نظر ظاهری اثربخش باشد؛ ولی پس از اندکی، ورم پا با شدت بیشتری برمی‌گردد.
همراه با درمان بیماریهای زمینهای مسبب تورم، روش‌های درمانی مؤثر در کم‌کردن ادم نیز توصیه میشود. درمان‌های حمایتی، علائم بیماری را زود‌تر بهبود می‌بخشند و به گونه‌ای بهتر و پایدارتر نتیجه می‌دهند.
کاهش نمک و افزایش تحرک و کاهش وزن، سه پایۀ اصلی درمان‌های حمایتی است.
داروی ادرارآور (دیورتیک) برای درمان ورم پا
گاهی ممکن است مصرف این داروها به تجویز پزشک نیاز داشته باشد.
درمان خانگی ورم پا
درمان خانگی ورم پا، نوعی درمان حمایتی مهم در کاهش ورم پا و بسیار مؤثر و بلکه ضروری است. این درمان بدین شرح است:
- کم‌کردن مقدار مصرف نمک در پخت غذا
- حذف نمکدان از سر سفره
- کم‌کردن مصرف انواع ترشی و شور همراه با غذا
- کاهش خرید و مصرف چیپس، پفک، بیسکویت‌های نمکی، چوب‌شور و…
- کاهش مصرف گوشت قرمز و آجیل و تخمۀ بوداده و شور
- کاهش مصرف غذای رستورانی و غذاهای آماده و کنسروی، گوشت‌های فرآوری‌شده مثل سوسیس و کالباس
- افزایش پیاده‌روی و تحرک مناسب سن و وضع بدنی
- پرهیز شدید از نشستن طولانی‌مدت با پای آویزان
- قراردادن پای خود در جایی بالاتر از سطح بدن، چندین‌بار در روز
- پیشگیری از افزایش وزن بدن با رژیم غذایی مناسب و ورزش
درمان ورم پا با ورزش
آیا ورم پا باعث مرگ میشود؟
ورم پا تجمع مایع و نشانه‌ای از بیماری یا اختلال در گردش خون است و به تنهایی منجر به مرگ نمی‌شود.
آنچه مهم است علت اولیه بوجود آمدن ورم است که در گاهی از موارد بیماریهای جدی مانند لخته خون و یا عفونت بافتی مطرح هستند که نیاز به تشخیص و درمان به‌موقع دارند.
علت ورم دست و پا همراه با درد
ورم اندام معمولا بدون درد است. تورم به تنهایی ناشی از احتباس آب در مایع میان بافتی است و اضافه شدن درد علامتی از التهاب است که می‌تواند به دنبال عفونت ، لخته شدن خون و یا بیماریهای روماتیسمی ایجاد شود. التهاب علاوه بر درد و تورم معمولا همراه پرخونی و قرمزی موضعی و گرم شدن سطحی می‌باشد که در لمس مشخص میشود. برای تشخیص دقیق و درمان مناسب، معاینه توسط پزشک متخصص توصیه میشود.
علت ورم پا در جوانی
ورم پا در جوانان به دلایلی مختلفی ایجاد میشود که شایع‌ترین آنها آسیب‌های ورزشی است.
در جوانان علل دیگری مانند التهاب مفاصل ،عفونت‌ها و لخته شدن خون نیز می‌توانند باعث ورم پا بشوند.
مسائل دیگری مانند بیماریهای عروقی و قلبی، عوارض دیابت، عوارض جانبی داروها، بیماریهای مزمن کلیوی و کبدی معمولا در سنین بالاتر مطرح هستند.
در هر صورت تشخیص علت ورم پا نیازمند معاینه دقیق، بررسی تاریخچه بالینی و در مواردی استفاده از ابزار آزمایشگاهی و سونوگرافی پا است.
علت ورم پا در ماشین
ورم مچ پا در بارداری
درمان ورم پا در بارداری
در دوران بارداری، ورم خفیف پا کاملاً طبیعی است و به‌دلیل افزایش ۵۰ درصدی حجم خون و مایعات در بدن مادر به وجود می‌آید. از سوی دیگر، تغییرات هورمونی این دوران باعث ماندگاری مایعات در بدن میشود.
در حالت درازکش، به ورید اصلی در ناحیۀ شکم فشار وارد می‌آید و باعث مسدودشدن جریان خون در ورید ناحیۀ ران شده و بادکردن پا را در پی‌می‌آورد. اما ورم شدید ممکن است از عارضۀ ترومبوز وریدی در رگهای عمقی یا مسمومیت حاملگی نشئت گرفته باشد که هر دو از عوارض بارداری است و به رسیدگی فوری و اورژانسی نیاز دارد.
پوشیدن جوراب واریس مناسب بارداری
برای پیشگیری یا کم‌شدن شدت درد و علائم واریس در بارداری، توصیه این است که از جوراب واریس بارداری استفاده شود. جوراب واریس در کاهش تورم پا نیز مؤثر است.
وزن‌گیری مناسب در بارداری
بهتر است با پزشک درخصوص مقدار مناسب وزن‌گیری در دوره‌های مختلف بارداری صحبت و از او راهنمایی خواسته شود.
برنامه‌ی ورزشی و پیاده‌روی
پیاده‌روی‌کردن به کم‌شدن میزان ورم کمک میکند؛ پس فرد باردار باید دست‌کم روزی ۴۵ دقیقه پیاده‌روی کند.
پوشیدن کفش مناسب
پوشیدن کفش پاشنه‌دار با پاشنۀ بلندتر از ۳ سانتی‌متر، به‌هیچ‌عنوان مجاز نیست. این کفش‌ها علاوه بر فشار مضاعف بر ستون فقرات، ورم‌آور هم هستند.
کم‌کردن مصرف نمک
حذف اقلام خوراکی شور و کاهش دریافت سدیم، توصیۀ بسیار مهمی به زنان باردار است.
نوشیدن آب به اندازه کافی
برخی به اشتباه فکر می‌کنند نوشیدن آب در دوران بارداری، ورم می‌آورد. فرد باید به اندازه‌ای آب بنوشد که احساس تشنگی نکند.
علائم خطر ورم پا در دوران بارداری
اگر در دوران بارداری یا هفته‌های اول پس از زایمان، پای خانم باردار ورم کرد و هر یک از این علائم را داشت، حتماً باید به پزشک مراجعه کند:
ـ پای سنگین و دردناک: درد و هرگونه تورم را باید جدی گرفت.
ـ قرمزی و گرمی یک بخش از پا در قسمت ساق یا ران پا
ـ تغییر رنگ پوست در یک پا: رنگ پوست ممکن است آبی یا رنگ‌پریده شود.
به ورم پا، به هر دلیلی که ایجاد شده باشد، باید رسیدگی کرد. افزایش میزان ورم با محدودیت حرکتی و مشکلات دیگر همراه خواهد شد. پیش از آنکه این عارضه به حالت مزمن در‌آید، به توجه و معاینۀ پزشک نیاز است.
