جوراب واریس؛ راهنمای کامل استفاده، مراقبت و نگهداری
تحقیقات نشان داده است که ۸۰ درصد افرادی که از جوراب واریس استفاده می‌کنند، کاهش چشمگیری در درد و تورم پاهای خود تجربه می‌کنند. این آمار نشان می‌دهد که جوراب واریس یکی از ساده‌ترین و مؤثرترین روش‌ها برای پیشگیری و درمان واریس است. اما سؤال اینجاست: چطور می‌توانید بهترین گزینه را برای خود انتخاب کنید؟
در این مقاله، همه چیز را درباره استفاده صحیح از جوراب واریس، نکات نگهداری و خرید آن توضیح می‌دهیم.
جوراب واریس برای کاهش میزان تورم و پادرد به افراد توصیه می‌شود. بهتر است صبح‌ها پیش از بلند شدن از رختخواب و شروع امور روزمره، جوراب را بپوشید و تا زمانی که فعالیت در حالت ایستاده و یا در حالت پشت‌میزنشینی دارید، از جوراب استفاده کنید. نیازی به پوشیدن جوراب در حالت درازکش و هنگام ورزش ندارید.
درضمن اگر در مشاغلی مثل کادر درمانی اشتغال دارید و برای مثال شیفت کار شما بعدازظهر یا شب است قبل از شروع شیفت کاری ۱۰ دقیقه پاهای خود را بالاتر از سطح قلب قرار دهید و سپس جوراب بپوشید.
اگر پس از پوشیدن جوراب در قسمتی از پا احساس درد شد احتمال ایجاد صدمه پوستی وجود دارد.
بعضی از جوراب‌ها به علت الیاف مصنوعی سبب ایجاد کهیر و خارش پوستی می‌شوند.
درد پاشنه و کبودی انگشتان پا نشانه‌ای از تنگ بودن سایز یا بالا بودن فشار درونی جوراب است.
در پایان هر روز جوراب‌های واریس خود را بشویید.
شستن با دست ارجح تراز ماشین لباسشویی است.
ابتدا کمی شامپو بچه در تشت آب ولرم ریخته و به هم بزنید. جوراب‌های خود را به مدت ۱۰-۱۵ دقیقه داخل آن بگذارید تا خیس بخورد سپس داخل آب کمی تکان دهید. همین کافی است آبکشی سبک، آبگیری سبک و در محل مناسب آویزان کنید.
بیماران دیابتی
بیماران قلبی و عروقی
خانم‌های باردار
جوراب واریس، بیشترین فشار را در ناحیه مچ وارد می‌کند و در قسمت‌های بالاتر یعنی ساق و ران به‌مرور فشار کم می‌شود؛ لذا از نظر پزشکی و تأثیرگذاری تفاوتی مابین جوراب واریس پنجه باز و جوراب واریس پنجه بسته وجود ندارد. در همین صفحه موارد استفاده از جوراب واریس پنجه باز را مطالعه بفرمایید.
جوراب واریس چیست و چگونه کار می‌کند؟
جمله معروفی هست که می‌گوید: جوراب واریس دارویی است که می‌پوشیم. این جوراب استاندارد فشار مشخصی را از ناحیه مچ پا تا بالای کشاله ران وارد می‌کند. این فشار از مچ به سمت بالای پا به‌صورت تدریجی کم می‌شود و کاهش تدریجی فشار در طول پا باعث بهبود جریان خون سیاهرگی از پا به سمت قلب می‌شود. به دلیل همین مکانیزم اثر به آنها جوراب فشاری هم گفته می‌شود.
انواع جوراب واریس و کاربرد آنها
برای اثربخشی بهتر است نوع جوراب واریس با راهنمایی پزشک مشخص شود. نوع جوراب بر اساس فشار وارده در ناحیه مچ، ارتفاع جوراب، جنس الیاف و پنجه باز یا بسته بودن جوراب تعیین می‌شوند.
جوراب‌های واریس دارای فشارهای متفاوتی هستند که از کلاس فشار ۱ تا فشار ۴ به تشخیص پزشک معالج تجویز می‌شود.
– فشار ملایم (کلاس ۱):برای پیشگیری از واریس و خستگی پاها، به‌ویژه در افرادی که مدت طولانی می‌نشینند یا می‌ایستند.
– فشار متوسط (کلاس ۲): مناسب برای درمان واریس متوسط و جلوگیری از تورم.
– فشارقوی (کلاس ۳) و فشار بسیار قوی (کلاس ۴) مخصوص موارد خاص و تحت‌نظر پزشک تجویز می‌شوند.
قد جوراب هم می‌تواند در عملکرد آن مؤثر باشد.
- جوراب‌های زیر زانو با فشار کم برای استفاده روزمره
- جوراب نیمه ران بیشتر در دوره نقاهت و بعد از جراحی واریس و دیگر عمل‌های جراحی استفاده می‌شوند.
- جوراب شلواری و انواع دیگر جوراب‌ها نیز در بازار موجودند.
تا اینجا در خصوص کاربردهای کلی جوراب صحبت کردیم اما آنچه باقی می‌ماند تنوع جوراب در بازار است که گاهی بیماران را دچار سردرگمی می‌کند.
جوراب واریس بارداری
برای دوران بارداری جـــوراب شلواری مخصوص بارداری می‌تواند گزینه مناسبی باشد زیرا با نواری که در ناحیه شکم دارد می‌تواند نقش گن بارداری را ایفا کند. این جوراب با فشار به ناحیه تناسلی از برجسته شدن رگ‌ها و ابتلا به واریس واژن در بارداری پیشگیری می‌کند البته می‌توانید در دوران بارداری با راهنمایی و تشخیص پزشک خود از جوراب نیمه ران یا جـوراب زیر زانو هم استفاده کنید.
جوراب واریس ورزشکاران
امروزه ورزشکاران بیشتری از جوراب‌های واریس زیر زانوی کلاس فشار یک در ضمن ورزش استفاده می‌کنند و معتقد هستند که این جوراب‌ها عملکرد ورزشی آنها را بهتر کرده است. به همین دلیل امروزه پوشیدن جوراب زیر زانوی کلاس یک مخصوص ورزش در اکثر کشورها رایج شده است.
جوراب ضد آمبولی بعد از عمل جراحی
پزشکان در جراحی‌های سنگین مانند عمل تعویض مفصل عمل جراحی قلب، هیسترکتومی جوراب‌های ضد آمبولی را برای پیشگیری از بروز لخته شدن خون در پا توصیه می‌کنند.
جوراب طبی مناسب برای بعد از عمل جراحی فشار ۱۸ میلیمتر جیوه در ناحیه مچ پا ایجاد می‌کند جوراب ضد آمبولی در دوران نقاهت بعد از عمل جراحی به‌صورت تمام‌وقت پوشیده می‌شود.
جوراب واریس در بیماران مبتلا به لخته خون در پا
اگر بیمار دچار dvt، ورم پا داشته باشد پوشیدن جوراب طبی واریس با ایجاد فشار مناسب و بهبود جریان خون به کاهش ورم پا کمک می‌کند.
بیماران پافیلی یا لنف ادم
افرادی که دچار لنف ادم اندام تحتانی هستند پوشیدن جوراب بلند واریس با کلاس فشار دو یا سه ضروری است.
جوراب پیشگیری برای چه افرادی لازم است؟
مشاغلی که ساعت‌ها در حال ایستاده یا نشسته مشغول بکار هستند معمولاً از خستگی و سنگینی پاها شاکی هستند. این افراد در نهایت دچار ورم اطراف مچ پا هم خواهند شد.
کارمند، معلم. نظامی، پرستار و بسیاری از شاغلین در زمره کسانی هستند که از پوشیدن جوراب پیشگیری در ساعات کاری سود خواهند برد.
جوراب مناسبی که به‌عنوان پیشگیری عمل کرده و در زمان کار ایستاده و نشسته مانع بروز اختلال وریدی می‌شود جوراب زیر زانوی کلاس یک است.
موارد استفاده از جوراب واریس پنجه باز (open toe)
اثربخشی جوراب واریس پنجه باز و پنجه بسته به لحاظ کنترل علائمی مانند خستگی و ورم پاها یکسان است و انتخاب هرکدام از آنها بر اساس سلیقه شخصی است. در موارد زیر تمایل به استفاده از جوراب واریس پنجه باز بیشتر است.
- افراد با سایز کفش بزرگ و یا انگشتان بلند
- کسانی که در ناحیه انگشتان پا حساسیت دارند
- بیماران با زخم کنار انگشت یا مشکلات ناخن
- در فصول گرم
- کسانی که دچار تعریق بیش از حد در ناحیه کف و انگشتان پا می‌شوند
- افرادی که کفش پنجه باز می‌پوشند
کلاس فشار جوراب واریس یعنی چه؟
کلاس فشار جوراب (Compression class) همان فشاری است که جوراب طبی در ناحیه مچ به پاها وارد می‌کند. چهار کلاس فشار برای جوراب‌های طبی تعریف شده است که هر کلاس برای بیماری‌ها یا موارد خاصی تجویز می‌شود هر کلاس فشار انواع زیر زانو – وسط ران – بالای ران و جوراب شلواری دارد.
کلاس فشار را در نسخه‌ها با مخفف Ccl می‌نویسند.
- جوراب کلاس فشار یک فشاری معادل ۱۵- ۲۰ میلیمتر جیوه ایجاد می‌کند. این نوع جوراب برای پیشگیری از مشکلات وریدی در مشاغل مورداستفاده است در سفرهای طولانی هم پوشیدن این جوراب از تورم و سنگینی پاها جلوگیری می‌کند.
- جوراب کلاس ۲ فشاری معادل ۲۰- ۳۰ میلیمتر جیوه دارد و به بیمارانی که درگیر واریس طنابی هستند تجویز می‌شود.
- جوراب‌های با کلاس فشار ۳ و ۴ به تشخیص و تجویز پزشک معالج می‌تواند استفاده شود.
جدول: کاربرد جوراب‌های واریس در کلاس فشارهای مختلف
فواید جوراب واریس
در مقاله‌ای که در ژورنال جراحان عروق اروپا در سال ۲۰۱۸ منتشر شد، اشاره‌ای به تأثیر پوشیدن جوراب با فشار ۱۲-۱۸ میلیمتر جیوه کرده است که طبق تحقیقات انجام شده استفاده از این نوع جوراب به مدت یک هفته درد و سنگینی پا را به‌صورت واضحی کاهش می‌دهد.
پوشیدن جوراب با فشار مناسب و استاندارد می‌تواند به بهبود گردش جریان خون کمک کند و سنگینی و تورم پا را کاهش دهد. همچنین پوشیدن مرتب جوراب از پیشرفت واریس تا حد زیادی پیشگیری می‌کند.
سایزبندی جوراب واریس
سایز این جورابـــــها اگر درست تعیین نشود عملاً فایده‌ای ندارد. برای تعیین سایز اولین مرحله اندازه‌گیری صحیح سپس تعیین سایز بر اساس جدول اندازه‌های روی بسته‌بندی است.
اندازه‌هایی که برای تعیین سایز باید گرفته شود شامل: دور مچ، دور ساق پا، دور ران و قد پا است. بهترین زمان برای اندازه‌گیری جوراب صبح و قبل از فعالیت روزانه است درصورتی‌که دو پا به علت ورم اختلاف سایز داشته باشند با مشاوره و راهنمایی پزشک می‌توان جوراب مناسب واریس را انتخاب کرد.
نحوه اندازه‌گیری جوراب واریس
نحوه اندازه‌گیری به‌صورت تصویری نشان داده شده است:
سایزبندی جوراب واریس در مارکهای مختلف ممکن است متفاوت باشد و روی بسته‌بندی هر جوراب جدول سایزبندی مشخص شده است که می‌توانید با تطابق دادن اندازه‌های گرفته شده با جدول مندرج در روی بسته‌بندی جوراب سایز پای بیمار را مشخص کنید.
قیمت جوراب واریس
جوراب واریس بر اساس تکنولوژی خاص و با الیاف استاندارد تهیه می‌شود. به همین خاطر قیمت جوراب واریس را نباید با جوراب‌های معمولی مقایسه کرد. قیمت‌های اشاره شده در مرداد ماه ۱۴۰۲ به‌روزرسانی شده‌اند.
جوراب سیگواریس
کمپانی سیگواریس در سوئیس به‌عنوان بزرگ‌ترین تولیدکننده جوراب واریس در جهان است در این کمپانی، محصولات متنوع بسته به نیاز مشتریان با الیاف متفاوت و برای سایز و شکل اندام‌های مختلف طراحی شده است.
جوراب ورناپلاس
جوراب ایرانی ورنا با بهره‌گیری از تکنولوژی روز ایتالیا در تولید جوراب‌های طبی تولید می‌شود.
جوراب وری مد
در سال‌های اخیر جوراب طبی ساخت ترکیه به مصرف‌کنندگان ایرانی معرفی شد و با استقبال روبرو شد.
جوراب سولیدآ ایتالیا
الیاف این جوراب بسیار نازک است و ضخامت این جوراب بر خلاف جوراب‌های معمول واریس کم است.
جوراب مدی آلمان
جوراب مدی نزدیک به ۳۰ سال است که در بازار ایران عرضه می‌شود. این جوراب تولید کشور آلمان است و کیفیت قابل قبولی دارد.
مشخصات جوراب واریس خوب
جوراب طبی واریس در عین اینکه باید جوابگوی مشکلات بیمار باشد بایستی حائز مشخصات جوراب مناسب و باکیفیت باشد. مشخصات یک جوراب واریس مناسب عبارت‌اند از:
- تحریک پوستی ندهد – دوخت آن بدون درز و مسطح باشد وجود درز یا برجستگی باعث تحریک پوست می‌شود.
- پا عرق نکند – جوراب واریس باید به‌گونه‌ای قابل تنفس بوده و اجازه فرار رطوبت را بدهد در غیر این صورت، موجب ایجاد خارش شده و در طول زمان بوی نامطبوعی تولید خواهد شد.
- خیلی ضخیم نباشد – علی‌رغم تراکم بالا خیلی ضخیم و حجیم نباشد و به‌راحتی بتوان کفش را از روی آن پوشید.
- ضد حساسیت باشد – ترکیب آنها هم در قسمت جوراب و هم در قسمت کش بالای آن از الیاف ضد حساسیت بوده و برای چهارفصل قابل‌استفاده باشند.
- سایزبندی آنها دقیق باشد – یعنی اگر روی جعبه فشار ٢٢-٣٠ mmhg ذکر شده دقیقاً همان فشاری باشد که داخل جوراب ایجاد می‌شود.
- طول عمر و دوام کافی – جوراب‌ها خصوصاً در قسمت پاشنه تحت‌فشار بیشتری هستند و پاره می‌شوند و لذا بایستی الیاف سازنده آنها در عین لطافت و نرمی بسیار مقاوم و بادوام باشند.
مارک‌ها و برندهای شناخته شده معمولاً تمام یا قسمتی از ملاک‌های یاد شده را دارا هستند. خرید جوراب ناشناخته و ارزان معمولاً شانسی برای داشتن جوراب باکیفیت و راحت ندارد.
جوراب واریس را چند ساعت بپوشیم؟
این سؤال را تقریباً همه بیماران از دکتر می‌پرسند که:
- “چند ساعت در روز باید جوراب بپوشم؟”
- “وقتی از سر کار برگشتم جوراب را درآورم؟”
توصیه می‌شود در طول ساعاتی که فعالیت یکنواخت نشسته یا ایستاده دارید جوراب بپوشید. بهترین زمان برای پوشیدن جوراب صبح‌ها قبل شروع کار روزانه است. معمولاً در طول روز با شروع فعالیت روزمره ورم و خستگی پا شروع می‌شود پس بهتر است قبل از اینکه پاها متورم شود در ابتدای روز جوراب پوشیده شود.
لازم نیست جوراب واریـس را در هنگام خواب و در حالت درازکش بپوشید.
این توصیه برای افرادی صادق است که برای پیشگیری از واریس یا کاهش شدت علائم بیماریهای وریدی مثل تورم پا از جوراب واریس استفاده می‌کنند.
در خصوص بیماران بستری و بیمارانی که در دوره نقاهت بعد از جراحی هستند ممکن است دکتر توصیه کند حتی در زمان خواب و حالت درازکش هم جوراب واریس پوشیده شود.
نحوه پوشیدن جوراب واریس
پوشیدن جوراب واریس به دلیل فشاری که ایجاد می‌کند نیازمند دقت و صبر است. بهترین زمان برای پوشیدن جوراب، صبح‌ها است، زیرا پاها کمترین میزان تورم را دارند. استفاده از ابزارهایی مانند ایزی اسلاید یا دستکش پلاستیکی می‌تواند پوشیدن آن را آسان‌تر کند. دستکش از پاره شدن جوراب و چین‌وچروک جلوگیری می‌کند. اگر پاها متورم باشند، ابتدا از بانداژ برای کاهش ورم استفاده کنید. همچنین، پودر بچه یا تالک به تسهیل این فرایند کمک می‌کند، اما حتماً مطمئن شوید پاها خشک باشند.
شستشوی جوراب واریس
یک روز در میان جوراب مخصوص واریـس را با دست و با مواد شوینده ملایم مثل شامپو بچه و آب بشویید و روی یک سطح صاف پهن کنید تا خشک شود.
جوراب فشاری واریس را آویزان نکنید تا خاصیت کشسانی آن بهتر حفظ شود. همچنین می‌توانید جوراب‌ها را با درجه‌ای ملایم در ماشین لباسشویی بشویید.
جوراب ضخیم یا نازک واریس مانند هر پارچه دیگری اگر با دست شسته شود عمر بیشتری خواهد داشت. جوراب را در کنار بخاری، رادیاتور و پکیج خشک نکنید.
در ویدئو زیر نحوه پوشیدن جوراب آموزش داده شده است
عوارض جوراب واریس
در برخی موارد، ممکن است:
- نوار سیلیکونی بالای جوراب باعث حساسیت شود.
- در صورت استفاده طولانی‌مدت از کلاس فشار بالا، تحلیل عضلات پا رخ دهد.
- خارش یا زخم در ناحیه پشت زانو یا مچ پا ایجاد شود.
خارش پا بعد از پوشیدن جوراب واریس را چه باید کرد؟
برای اینکه قوام و عمر جوراب طولانی‌تر شود در بافت جوراب واریس از الیاف مصنوعی خاصی استفاده می‌شود. وجود این الیاف در جوراب مهم‌ترین علت ایجاد خارش است. برای کنترل خارش توصیه می‌شود بعد از درآوردن جوراب واریس پاها را با آب ولرم شست‌وشو داده و خشک کنید در صورت خارش شدید با کف دست پاها را با ملایمت ماساژ بدهید. خارش به‌مرور برطرف خواهد شد صبر و حوصله داشته باشید.
چه افرادی نباید جوراب مخصوص واریس بپوشند؟
بیمارانی که دچار اختلال حس پوستی هستند مانند مبتلایان به نوروپاتی محیطی، دیابت پیشرفته و افراد بسیار مسن نباید از جوراب واریس استفاده کنند.
کسانی که دچار انسداد شریان‌های پا هستند مانند مبتلایان به تصلب شدید شرائین، بیماری برگر که در سیگاری‌ها دیده می‌شود و یا افراد باسابقه جراحی عروق پا هم باید بااحتیاط و مشورت پزشک اقدام به پوشیدن جوراب بکنند.
در صورت وجود هرگونه عفونت و التهاب پوستی، تورم بسیار شدید پاها سابقه بیماری پیشرفته قلبی و ریوی نیز بایستی قبل از پوشیدن جوراب با پزشک مشورت شود.
سؤالات شایع بیماران
وقتی جوراب می‌پوشم پاهایم درد می‌گیرد، چه علتی دارد؟
در روزهای اولیه استفاده از جوراب احساس درد و فشار در پاها تا حدی طبیعی است و بعد از چند روز رفع خواهد شد. اگر درد شدید نباشد حوصله کنید، در روزهای اول استفاده از جوراب را به ساعات کمتری محدود کنید، به‌مرور درد رفع خواهد شد.
درد شدید غیرعادی است و دو علت دارد:
۱- کلاس فشار جوراب بالا و مناسب شما نیست.
۲- سایز جوراب برای پای شما درست نیست.
برای ازبین‌رفتن رگ‌های واریسی چه مدت جوراب واریس باید استفاده شود؟
رگ‌های واریسی و رگ‌های عنکبوتی با پوشیدن جوراب از بین نمی‌روند. اما پوشیدن جوراب از پیشرفت واریس و بروز عوارض مثل ورم پا می‌تواند پیشگیری کند.
آیا جوراب واریس باعث لاغری پاها می‌شود؟
جوراب‌های معمول پیشگیری و درمانی کلاس فشار یک و دو که به‌صورت معمول و روزها استفاده می‌شود تأثیری در سایر پا ندارند.
چگونه جوراب واریس مناسب خریداری کنیم؟
انتخاب نوع و اندازه مناسب این جوراب‌ها برای کارایی بهتر جوراب اهمیت دارد.
برای تعیین سایز درست حتماً بایستی اندازه‌گیری دقیق انجام شود. قسمت دور مچ – زیر زانو – پهن‌ترین قسمت ران و ارتفاع جوراب مشخص شود. روی بسته‌بندی جوراب جدول سایزبندی وجود دارد. از روی جدول و طبق اندازه‌گیری، سایز مناسب تعیین شود. فشار جوراب بسته به شرایط شخص تعیین می‌شود و خوب است با پزشک خود مشورت کنید. مثلاً اگر برای پیشگیری از واریس سر کار می‌خواهید جوراب بپوشید، جوراب فشار یک زیر زانو مناسب است.
آیا می‌شود قسمت پایین (پاشنه) جوراب واریس را برید؟
البته می‌شود و تا مدتی قابل‌استفاده است ولی دو اشکال مهم دارد:
۱- به همگونی و قوام جوراب واریس صدمه خورده و عمر جوراب کم می‌شود، یعنی از نظر ظاهری جوراب است ولی فشار لازم را نخواهد داشت.
۲- قاعدتاً فشار جوراب از زیر مچ شروع می‌شود و اگر فشار این قسمت زیری نباشد ممکن است روی پا ورم کند.
جمع‌بندی
جوراب واریس، راهکاری ساده و مؤثر برای کاهش مشکلات وریدی و بهبود کیفیت زندگی است. انتخاب درست و استفاده منظم از این جوراب‌ها، می‌تواند شما را از درد و تورم پاها نجات دهد.
اگر سؤالی دارید یا به مشاوره نیاز دارید، در بخش نظرات با ما در میان بگذارید!
