ترومبوفلبیت چیست؟ | درمان لخته رگ سطحی | دکتر اقدسی
ترومبوفلبیت سطحی ( Superficial thrombophlebitis ) یک بیماری التهابی وریدی است که علت آن لخته شدن خون درست در زیرسطح پوست است. این عارضه معمولاً در پاها رخ می‌دهد؛ اما گاهی در دست و بازوها، گردن و قسمت‌های دیگر بدن شاهد آن هستیم و احتمال شیوع آن در خانم‌ها بیشتر از آقایان است. در ادامه مطلب به بررسی جزئیات این عارضه از جمله علت بروز و راه‌های درمان آن می‌پردازیم. با ما همراه باشید.
ترومبوفلبیت چیست؟
- فلبیت به معنی التهاب ورید است.
- ترومبو به معنی لخته شدن خون در ورید است.
ورید در واقع رگی است که خون را به سمت قلب می‌برد. اگر ورید ملتهب شود، معمولاً در بخش ملتهب لخته خونی ایجاد می‌شود. اصطلاح ترومبوفلبیت به معنی ورید ملتهب همراه لخته خون است و بیماری ترومبوفلبیت را گاهی به اختصار فلبیت نیز می‌نامند.
انواع لخته شدن خون: dvt و svt
لخته شدن یا ترومبوز ممکن است رگهای سطحی را درگیر کند یعنی رگهای قابل مشاهده‌ای که زیرپوست قرار دارند و یا اینکه رگهای عمقی را گرفتار کند رگهای عمیق بزرگ‌تر هستند، از دل عضلات بازوها و پاها عبور می‌کنند و انسان نمی‌تواند آن‌ها را ببیند یا احساس کند.
*توجه داشته باشید که ترومبوفلبیت سطحی هیچ ربطی به التهاب یا ترومبوز رگهای عمقی ندارد. برخی از افراد ترومبوفلبیت عروق سطحی (svt) و ترومبوز عروق عمقی (dvt) را با هم اشتباه می‌گیرند درحالی‌که این دو کاملاً با یکدیگر متفاوت هستند.
علل ترومبوفلبیت سطحی چیست؟
ترومبوفلبیت سطحی می‌تواند در اثر وارد شدن آسیب به بازو یا پا ایجاد شود. حتی یک آسیب جزئی به یک رگ خونی در برخی موارد با التهاب و در نتیجه ترومبوفلبیت وریدی همراه است. برخی عوامل خطر احتمال ایجاد التهاب در ورید را بیشتر می‌کند:
- رگهای واریسی: ترومبوفلبیت عروق سطحی در بسیاری از موارد به سراغ افرادی می‌رود که رگهای واریسی دارند. بیماری واریس به‌شدت مستعد آسیب‌های جزئی و التهاب است.
- تزریق وریدی یا کانولاسیون: ترومبوفلبیت گاهی اوقات پس از تزریق آمپول‌ها یا سرم درون وریدی اتفاق می‌افتد. این داروها که عموماً در رگهای دست یا بازو تجویز می‌شوند، گاهی به رگ‌ها آسیب رسانده و باعث سفت شدن آن‌ها پس از تزریق می‌شوند. این قضیه در معتادانی که مواد مخدر تزریقی استفاده می‌کنند، شایع‌تر است.
- سابقه مشکلات وریدی: برای افرادی که پیش‌تر سابقه ترومبوفلبیت سطحی یا عمقی را داشته‌اند، احتمال ابتلای مجدد به این پدیده بیشتر از سایر افراد است.
- مشکلات مربوط به لخته شدن خون: مواد شیمیایی موجود در جریان خون به سبب شرایط مختلف تغییر می‌یابند، این تغییر می‌تواند زمینه را برای لخته شدن خون مهیا کند. شرایطی چون استفاده از قرص‌های ضدبارداری خوراکی، هورمون‌درمانی جایگزین، سرطان، سیگارکشیدن و بارداری از متداول‌ترین موارد مؤثر بر لخته شدن خون هستند. برخی از اختلالات ارثی خونی نیز وجود دارد که زمینه را برای لخته شدن خون فراهم می‌کنند.
- حرکت کند جریان خون (استاز): ترومبوفلبیت سطحی را پس از پروازهای طولانی مدت، یا در افراد معلول و همچنین بعد از جراحی‌های بزرگ بیشتر می‌بینیم.
علائم ترومبوفلبیت سطحی را بشناسیم
مهم‌ترین علائم این عارضه شامل موارد زیر است:
- قرمزی و التهاب پوست در امتداد یک رگ خونی
- گرم بودن پوست و بافت اطراف رگ
- حساسیت و درد که با فشار بدتر می‌شود
- درد اعضای بدن
- تیرگی و کبود شدن پوست روی ورید
- سفت شدن رگ
ترومبوفلبیت سطحی چه عوارضی دارد؟
در اکثر موارد سیر بیماری خفیف بوده و برطرف خواهد شد. ولی در بعضی بیماران احتمال گسترش لخته از وریدهای سطحی به وریدهای عمقی و ایجاد DVT وجود دارد. درصد بسیار کمی از بیماران درمان نشده دچار آمبولی ریوی هم می‌شوند.
پزشک معالج با بررسی ضایعه و استفاده از سونوگرافی بر اساس معیارهایی تشخیص می‌دهد که در کدام بیمار احتمال گسترش لخته وجود داشته و در این‌گونه موارد داروهای ضد لخته تجویز می‌شود.
راه‌های درمان ترومبوفلبیت سطحی؟
ترومبوفلبیت سطحی معمولاً پس از یک دوره ۳ الی ۴ هفته‌ای خودبه‌خود از بین می‌رود. اگر این عارضه با رگهای واریسی همراه باشد، احتمال بازگشت مجدد آن وجود دارد. اگر علائم آن خفیف باشد، عموماً نیازی به درمان ندارد و جای نگرانی نیست؛ اما در حالت کلی بسته به علائم و شدت بیماری، یک یا چند روش درمانی زیر توسط پزشک توصیه می‌شود:
- فعالیت داشته باشید. سعی کنید به فعالیت‌های روزانه خود ادامه دهید، مگر آنکه درد ناحیه ملتهب شدید باشد که با مصرف داروهای مسکنی مانند بروفن درد کاهش‌یافته و می‌توانید پیاده‌روی کنید.
- یک پارچه گرم روی رگ قرار دهید. این کار می‌تواند تا حدی درد را تسکین دهد.
- مسکن‌های ضد درد مصرف کنید. مسکن‌های ضدالتهابی مانند ایبوپروفن ممکن است درد را تسکین دهند (برای افراد باردار توصیه نمی‌شود). پاراستامول نیز یک مسکن جایگزین است. برخی از افراد ممکن است نتوانند از مسکن‌های ضدالتهابی استفاده کنند؛ ازاین‌رو توصیه می‌شود قبل از شروع درمان دارویی ترومبوفلبیت، با پزشک یا داروساز خود مشورت کنید. برخی از شواهد نشان داده‌اند که قرص‌های ضدالتهابی، گاهی خطر بزرگ‌شدن و شدت یافتن ترومبوفلبیت سطحی به داخل ورید و یا بازگشت آن را کمتر می‌کنند.
- کرم‌ها یا ژل‌های ضدالتهاب. اگر ترومبوز ورید سطحی خفیف باشد و فقط بر ناحیه کوچکی از ورید تأثیر بگذارد، به‌عنوان‌مثال ژل ایبوپروفن یک گزینه خوب برای کاهش التهاب است. این ژل‌ها نسبت به داروهای مصرفی خوراکی عوارض جانبی کمتری دارند.
- کرم هیرودوئید (هپارینوئید). ممکن است علائم ترومبوفلبیت را بهبود بخشد. برخی از شواهد نشان می‌دهند که تأثیر ژل موضعی هپارین به‌مراتب بیشتر از این کرم‌ها است.
- داروهای ضد انعقادی در صورت تجویز پزشک باید مصرف شود. از جمله این داروها ریوارکسابان ١٠ میلی گرمی و آمپول زیرپوستی کلکزان یا انوکساپارین هستند. این داروها در صورت استفاده صحیح که ممکن است به مدت ۶ هفته تا سه ماه تجویز شود. خطر ایجاد DVT و تشدید و عود ترومبوفلبیت سطحی را کم می‌کنند.
- ناحیه آسیب‌دیده را در سطح بالاتری قرار دهید. به هنگام استراحت (زمان تماشای تلویزیون، مطالعه کتاب و غیره)، اگر ناحیه آسیب‌دیده را در سطح بلندتری قرار دهید، فرضاً اگر پای آسیب‌دیده را بلند کنید تا بالاتر از لگن قرار گیرد، به کاهش تورم و ناراحتی کمک می‌کند. کافی است روی مبل دراز بکشید و زیر پای خود چند بالشتک قرار دهید.
- جوراب‌های فشرده‌سازی بپوشید. به‌منظور درمان ترومبوفلبیت پا، استفاده از جوراب‌های فشرده‌سازی با توصیه پزشک یک گزینه مناسب هستند. این کار علاوه بر کاهش التهاب، می‌تواند میزان درد را کم کرده و ورم پا را تا حدی بخواباند.
- رگ آسیب‌دیده را بردارید. گاهی به تشخیص پزشک نیاز است رگ آسیب‌دیده و ملتهب برداشته شود. این اتفاق بیشتر در مواقعی رخ می‌دهد که پای واریس در میان باشد.
درمان ترومبوفلبیت در طب سنتی
در طب خانگی و سنتی برای درمان فلبیت، معمولاً از گیاهان و مکمل‌های طبیعی از جمله:
- زردچوبه
- زنجبیل
- دارچین
- فلفل کاین
- ویتامین E
- و غذاهای حاوی سالیسیلات (آووکادو، گیلاس، توت، فلفل قرمز) می‌توانند چنین اثری داشته باشند.
همچنین پیروی از یک رژیم غذایی که سلامت عروق خونی را تضمین می‌کند، حائز اهمیت است. رژیم غذایی در کنار تمرینات ورزشی می‌تواند احتمال بازگشت این پدیده را در افرادی که پیش‌تر به آن مبتلا بوده‌اند، کمتر کند. رژیم غذایی که مواد غذایی زیر را در خود گنجانده باشد، از سلامت عروق خونی به‌خوبی پشتیبانی می‌کند:
- میوه‌ها و سبزیجات: میوه‌ها و سبزیجاتی را انتخاب کنید که سرشار از فیبر و آنتی‌اکسیدان باشند. بهترین آن‌ها شامل آووکادو، گلابی، توت، نارگیل، انجیر، کنگر فرنگی، نخود، بامیه، کدو، بلوط، جوانه بروکسل، شلغم، لوبیای سیاه، نخود، لوبیا، عدس، آجیل، دانه کتان، دانه چیا و کینوا است.
- غلات کامل: شامل جو دوسر، چاودار، جو، برنج قهوه‌ای، بلغور، کینوا و … .
- چربی‌های اشباع نشده: شامل اسیدهای چرب امگا ۳ بوده و می‌توان آن‌ها را در ماهی، دانه‌های کتان، جوانه گندم، گردو، آووکادو و روغن‌های گیاهی یافت.
- ماهی
- آجیل و خشکبار
- کاهش گوشت قرمز، قندهای افزودنی، سدیم و چربی‌های اشباع یا ترانس
ترومبوفلبیت در رگ واریسی
ازآنجاکه بیشتر رگهای واریسی در وریدهای سطحی ظاهر می‌شوند، بیشتر لخته‌های خون نیز در همین ناحیه تشکیل خواهد شد. این وریدها دقیقاً در زیرسطح پوست قرار دارند؛ بنابراین وقتی لخته خون ایجاد می‌شود، پوست قرمز، متورم و دردناک به نظر می‌رسد. این وضعیت که به‌عنوان ترومبوز وریدی سطحی شناخته می‌شود، ارتباط مستقیمی با واریس دارد.
همان‌طور که گفته شد، ترومبوفلبیت سطحی به هنگام آسیب‌دیدگی سطح پوست رخ می‌دهد. حتی یک آسیب جزئی به ورید واریسی می‌تواند باعث التهاب آن شود. حتی نشستن طولانی‌مدت در حین یک مسافرت می‌تواند باعث بروز لخته در رگ واریسی شود. این التهاب ناگهانی در ورید، جریان خون را کند کرده و باعث تشکیل لخته خون می‌شود.
رگهای واریسی که روی سطح پوست قرار دارند، برخلاف رگهای خونی عمیق‌تر، توسط عضله احاطه نشده‌اند. اگر عضله نباشد، لخته خون به دیواره رگ می‌چسبد و جداکردن آن راحت نیست. چنانچه رگ واریسی دچار ترومبوفلبیت وریدی شود، درست مثل یک طناب محکم و کشیده در بدن دردناک خواهد بود
کلام آخر
اگر متوجه شدید که پس از یک ضربه جزئی به دست یا پا، ناحیه آسیب‌دیده کبود و ملتهب شده و گرمای آن ناحیه بیشتر از حد معمول است، به‌احتمال زیاد دچار ترومبوفلبیت سطحی شده‌اید. ترومبوفلبیت عروق سطحی به معنای التهاب رگهای نزدیک به سطح پوست در اثر عوامل مختلف است. اگرچه این عارضه چندان خطرناک نیست و معمولاً پس از مدتی خودبه‌خود برطرف می‌شود، اما راه‌های درمانی برای آن معرفی شده که همه را در این مقاله بررسی کرد
